Παραγωγές – Ομάδα – Δημοσιεύματα: Συνεντεύξεις: Συνέντευξη Πανσέληνος «Ενός λεπτού σιγή»– Επικοινωνία

Πηγή:Μακεδονία, Πανσέληνος, Μάρτιος 2003

Συνέντευξη στην Κυριακή Τσολάκη

Το Θεατρικό Εργοτάξιο τηρεί «Ενός λεπτού σιγή»

Μανόλης Αναγνωστάκης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Τ.Σ. Έλιοτ, Οδυσσέας Ελύτης, Κωνσταντίνος Καβάφης, Ηλίας Καζάν, Μιχάλης Κατσαρός, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Στρατηγός Μακρυγιάννης, Γεώργιος Σεφέρη, Διονύσιος Σολωμός, Γεώργιος Τερτσέτης, Ευάγγελος Χεκίμογλου, Έρνεστ Χεμινγουέι. Αποσπάσματα γνωστών ποιητών, λογοτεχνών, ιστορικών, δημιουργών δένουν στην παραγωγή «Ενός λεπτού σιγή (μια εργασία σε εξέλιξη)». Πρόκειται για μια σύλληψη της Ισαβέλλας Μαρτζοπούλου, που ο δημοτικός θίασος «Θεατρικό Εργοτάξιο» θα παρουσιάσει στο Δημοτικό Θέατρο Σταυρούπολης από 12 έως 16 Μαρτίου, αλλά και μετά το Πάσχα. Τη σύνθεση αυτή, που περιλαμβάνει κείμενα αλλά και αφηγήσεις προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής, συμπληρώνουν διάφορες άλλες πηγές, που η γνωστή σκηνοθέτις συνέθεσε γράφοντας παράλληλα για την παράσταση το κείμενο του «δασκάλου». Είναι η πρώτη φορά που ασχολείστε με το θέμα των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Τι σας έκανε να καταπιαστείτε με αυτό; Ο βασικός άξονας του «Ενός λεπτού σιγή» είναι η διασταύρωση του ατομικού δράματος (πρόσφυγες ή όπως τους ήθελε η Συνθήκη της Λοζάννης «μετανάσται») με την πολιτική σκηνοθεσία της σύγχρονης ιστορίας, αυτή του εθνικισμού που το ξέσπασμα του κατά τον ΄Ερνεστ Γκέλνερ ερμηνεύεται ως αναβίωση πρωτόγονων και αταβιστικών ενστίκτων «… που άλλοτε παίρνει προϋπάρχουσες κουλτούρες για να τις μετατρέψει σε έθνη, άλλοτε τις εφευρίσκει, συχνά δε τις εξαλείφει… ». Το 1922 αποτελεί την ιστορική τομή της συρρίκνωσης του ελληνισμού μέσα στα στενά όρια ενός επαρχιώτικου κράτους, του νεοελληνικού όπως πολύ ωραία το θέτει ο Σεφέρης «… Δε μπορούσε να μη χαράξει στη μοίρα του τόπου ένα βαθύ σημάδι, για πολλά μελλούμενα χρόνια, ποιος ξέρει, ως την καινούργια αποδημητική περίοδο του ελληνισμού.» Ήταν πρόκληση για τον τρόπο που δουλεύουμε τη δραματουργία ως σκηνοθεσία να προσεγγίσουμε ένα τέτοιο θέμα, στην ουσία να ενώσουμε το «Ενός λεπτού σιγή» με τις αντιπολεμικές κραυγές που ευτυχώς άρχισαν να αντηχούν από παντού. Κι ακόμα ήταν μία ευκαιρία να τοποθετήσουμε τον καθρέφτη από την οπτική γωνία του ’22 στη σύγχρονη νεοελληνική κοινωνία – στην ταυτότητα του νεοέλληνα. Ο τίτλος του έργου παραπέμπει στη φιλοπατρία. Πόσο η παράσταση αγγίζει το θέμα αυτό; Ως απάντηση θα σας αναφέρω ένα άλλο απόσπασμα από την απολογία του Γεώργιου Τερτσέτη, που περιλαμβάνεται στο «Ενός λεπτού σιγή»: «(…) ημείς δεν είμεθα ούτε από την Ελλάδα ούτε από την Ιταλία ούτε από την Γερμανία ούτε από την Αγγλία, πατρίδα μας έχομεν το ανθρώπινο γένος. Όση γη περιαγκαλιάζει ο εύμορφος αιθέρας είναι αγαπητή μας πατρίδα.» Η σκηνοθεσία ως δραματουργία Είναι ίσως μια διάθεση διαλεκτικής με τον «Εθνικό Ύμνο» του Μιχαήλ Μαρμαρινού (μια που χρησιμοποιούνται στίχοι τραγουδιών από το πρόγραμμα της παραγωγής); Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα είδος εκλεκτικής συγγένειας. Ο Κλοντ Λεβί Στρος έλεγε ότι οι μύθοι επανασυσκέπτονται μεταξύ τους, θα λέγαμε ότι αυτό μπορεί να ισχύει και στη δημιουργία. Το κοινό σημείο που έχει το «Ενός λεπτού σιγή» με τον «Εθνικό ύμνο» εντοπίζεται στο γεγονός ότι και οι δύο αυτές παραστάσεις αντιμετωπίζουν τη σκηνοθεσία ως δραματουργία, δηλαδή δεν υπάρχει το κλασικό θεατρικό κείμενο ως πρωτογενές υλικό της αναπαράστασης, αντίθετα τα κείμενα διαμορφώνονται διαλεκτικά με τους κώδικες της: ερμηνεία, σκηνική όψη, φωτισμοί, μουσική κτλ. Γεγονός που προϋποθέτει την ύπαρξη μιας ομάδας που δουλεύει με τη λογική αυτού που θα ονομάζαμε ensemble θεωρώντας τον όρο αδόκιμο να εκφραστεί στα ελληνικά, από την άποψη του ότι δεν έχουμε αντίστοιχη θεατρική πρακτική. Ο Εθνικός ύμνος είναι μία εξαιρετική δουλειά υψηλών προδιαγραφών που είμαστε ευτυχείς να συντελείται στην χώρα μας επί των ημερών μας αλλά όσον αφορά στην επιλογή του ποιήματος του Steven Wallas, που εμπεριέχεται σ’ αυτόν, μας συγκίνησε και θελήσαμε να τον εντάξουμε στο “Ενός λεπτού σιγή”.

Τι είναι το κείμενο του «δασκάλου», που γράψατε εσείς και το εντάξατε στην παράσταση; Το κείμενο του δασκάλου – τελετάρχη το συνέθεσα για τη β΄ ενότητα του «Ενός λεπτού σιγή» που ονομάσαμε προς τιμήν του μεγάλου Ταντέους Καντόρ «Νεκρά Τάξις», όπου διαδραματίζεται μια «σχολική εθνική επέτειος», ο δάσκαλος μπορεί να είναι: αναπαραγωγός της κυρίαρχης ιδεολογίας ή ο πομπός της Εθνικής Αμνησίας ή όπως κάθε παραλήρημα να λέει την αλήθεια χωρίς όμως να την αναγνωρίζει ως συνειδητότητα. Σ’ αυτήν την ενότητα χρησιμοποιήσαμε και αποσπάσματα κειμένων – ποιημάτων ως αντίστιξη στο λόγο του δάσκαλου. Εξάλλου η ιστορία επαναλαμβάνεται και δυστυχώς όχι πάντα ως κωμωδία. Η μουσική τι ρόλο παίζει στην παράσταση; Ο ρυθμός είναι η σπονδυλική στήλη του κάθε θεάματος εκεί εντάσσεται και ο ρόλος της μουσικής για μας, δεν πρόκειται για επένδυση ή για επιμέλεια. Ήταν μία ευτυχής συγκυρία η σύμπραξη του Αγάθωνα (Ιακωβίδη) στην ερμηνεία του τραγουδιού «Σαν της Σμύρνης το Γιαγκίνι» που αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το μουσικό λογότυπο του «Ενός λεπτού σιγή» Το θέατρο, διαρκής ζωντανή διαδικασία Στον τίτλο αναφέρετε συμπληρωματικά ότι πρόκειται για μια εργασία σε εξέλιξη. Τι εννοείτε; Πως μπορεί να μετεξελιχθεί η παράσταση; Εννοούμε ότι δεν θεωρούμε ότι θα ολοκληρωθεί η δουλειά μας με την πρώτη παράσταση, υπό την έννοια ότι μία παράσταση από τη φύση της είναι πάντα εξελίξιμη σε σχέση με τους άλλους οπτικοακουστικούς κώδικες π.χ κινηματογράφος, όπου μία ταινία τελειώνει «παγώνει» και διανέμεται στις αίθουσες. Το θέατρο είναι μία διαρκής ζωντανή διαδικασία. Εδώ, ασχοληθήκαμε τρία χρόνια με τον Δανιήλ Χαρμς και ακόμη δεν έχουμε ολοκληρώσει τον Φάκελο Χαρμς, από τον οποίο λείπει η σημαντική αναφορά στη Γριά του. Σκοπεύετε δηλαδή και στο μέλλον να καταπιαστείτε με τον συγκεκριμένο συγγραφέα; Τα άμεσα σχέδια μας είναι μία εμφάνιση της παραγωγής μας «Φάκελος Χάρμς» το Σεπτέμβριο στο Διεθνές Φεστιβάλ «Theater spectacolo» στη Ζυρίχη και στη συνέχεια στην Πετρούπολη, την γενέτειρα του Χάρμς τον Οκτώβριο. Στη λογική του ensemble είναι και η σταθερότητα των συντελεστών. Είναι πάντα μαζί μας ο Χενκ βαν Λούνεν, ο Δήμος Αβδελιώδης, η Αγγελική Κουρμουλάκη, ο Αλέκος Παπαδόπουλος, κατά το γνωστό ποδοσφαιρικό απόφθεγμα «Ομάδα που σκοράρει δεν την αλλάζεις». Σ’ αυτή την παραγωγή είναι και πάλι μαζί μας ο Μάριος Μαυρομάτης στη μελοποίηση των ποιημάτων που ερμηνεύει η Σοφία Τσαϊρίδου. Γιατί η δουλειά σας δεν έχει παρουσιασθεί ακόμη στην Αθήνα, ενώ παρουσιάστηκε σε τόσα Διεθνή Φεστιβάλ; Για μας είναι αυτονόητο ότι οι δουλειές μας απευθύνονται παντού, αλλά η επιλογή των χώρων που παίζουμε εξαρτάται και από τις επιλογές του θεσμού που μας φιλοξενεί. Ελπίζουμε πάντως να γίνει αυτό το συντομότερο γιατί εκτός των άλλων υπάρχουν και τόσοι φίλοι μας που δεν μπορούν πάντα να έρχονται αυτοί στη Σταυρούπολη, θα πρέπει κάποτε να πάει και ο Μωάμεθ στο βουνό.